Nadzwyczajna forma rytu rzymskiego (łac. Forma extraordinaria, pot. msza trydencka) – w Kościele katolickim porządek celebrowania mszy obrządku łacińskiego, promulgowany w 1570 przez Piusa V po soborze trydenckim konstytucją apostolską Quo primum. Obecnie podstawą celebracji mszy w tej formie jest Mszał Rzymski w wydaniu Jana XXIII z 1962.
Od czasów reformy liturgicznej, przeprowadzonej na II soborze watykańskim, utarło się kilka potocznych określeń, odróżniających liturgię w rycie rzymskim w wersji sprzed reformy od tej w wersji po soborze. I tak wersję sprzed soboru określa się potocznie mianem starej, trydenckiej, przedsoborowej.
Jako oficjalną przyjmuje się nazwę używaną w dokumentach papieskich: Nadzwyczajna forma rytu rzymskiego. W liście do biskupów motu proprio Summorum Pontificum Benedykt XVI zwraca uwagę, że niewłaściwe jest używanie wobec tego porządku mszy rzeczownika ryt (obrządek), ponieważ takie określenie sugeruje w sposób mylący różnicę pomiędzy dwojakimi formami jednego rytu rzymskiego.
Nadzwyczajna forma rytu rzymskiego wyłoniła się z długiej historii przemian, które zachodziły w liturgii Eucharystii, poczynając od starożytności i średniowiecza.
Podstawowe księgi liturgiczne tej wersji rytu rzymskiego opublikowane zostały w wyniku reformy po soborze trydenckim za pontyfikatu i z inicjatywy papieża św. Piusa V: brewiarz (Breviarium Romanum) w 1568, mszał (Missale Romanum) w 1570 roku. Brewiarz promulgowany został bullą Quod a nobis, mszał zaś bullą Quo primum. Sobór Trydencki zakazał bowiem używania języków narodowych we mszy.
Wersja rytu rzymskiego, zwana potocznie trydencką, obowiązywała powszechnie aż do 1970 roku, kiedy to Paweł VI wprowadził Nowy Mszał Rzymski.
Ostatnie korekty do formy mszy przedsoborowej wprowadził 6 lutego 2008 Benedykt XVI, zmieniając w niej formuły Liturgii Wielkiego Piątku.
Po reformie liturgicznej w roku 1969 stara forma sprawowana jest tylko w nielicznych miejscach. Jednak mszał z 1570 roku w wersji wydanej przez Jana XXIII w 1962 nie został nigdy zniesiony lub wręcz zakazany (co podkreślił Benedykt XVI w motu proprio Summorum Pontificum).
W Słupsku Msza święta w NFRR sprawowana jest stale w kościele św. Jerzego na pl. bł. kl. Bronisława Kostkowskiego.
źródło: Wikipedia, Wolna Encyklopedia
